Iedereen die met muziek bezig is via iTunes en op z'n iPod zal 't wel eens gemerkt hebben: verschillende liedjes hebben verschillende geluidskwaliteiten. Dit is logisch te verklaren: een nummer uit 1964 klinkt nu eenmaal anders dan één uit 2003 omdat de opnametechnieken totaal anders zijn. Het verschil tussen een viersporen bandrecorder of een 128-kanaals digitale mengtafel met HD-recording laat zich aanhoren. Of het verschil in opnamestudio, het merk van de microfoon etc. Maar er is nog veel meer aan de hand...

Remasteren
Er doet nog een fenomeen z'n intrede: het zogenaamde remasteren. Soms wordt zo'n liedje uit 1964 vanaf de oorspronkelijke opname opnieuw overgezet en gemixed met de laatste digitale technieken. Door het opnieuw mixen wordt het lied als het ware opnieuw opgebouwd. Ruis en andere onvolkomendheden worden keurig weggefilterd. Het resultaat klinkt anders dan de opname die we veertig jaar lang hebben gehoord. Toch komt het waarschijnlijk beter overeen met het oorspronkelijke geluid dan die opname waar we inmiddels gewend aan zijn geraakt. Een gek verschijnsel. Zo klinken bijna alle liedjes op de Beatles-verzamelaar '1' anders dan de officiële album-uitvoeringen. De één noemt het geschiedsvervalsing, de ander is blij met de betere geluidskwaliteit.

Opvallend verschil
Maar is het je wel eens opgevallen dat een liedje omgezet vanaf een CD via iTunes (vaak) anders klinkt dan hetzelfde liedje uit de iTunes Music Store..? Sterker nog: een 128 kbps AAC-bestand uit iTMS klinkt soms beter dan een 160 of 192 kbps AAC gemaakt van een CD bij jouw uit de platenkast. Hoe kan dat toch..? De CD in jouw kast is toch óók digitaal..?

Conversie
De eerste vraag is: wanneer is de analoge moederband naar digitaal omgezet voor die CD? In 1984 (het begin van het CD-tijdperk) was die techniek nog lang zo goed niet als nu. Of ze knoeien met de basisbestanden om een maximaal geluidsbereik te forceren. De gemiddelde Top-40 verzamelaar wordt op die manier audio-technisch om zeep geholpen. Daarna zie je nog het volgende gebeuren. Voor het produceren van een CD ondergaat het geluidsbestand vanaf de eerste digitale bron nog een aantal omzettingen en bewerkingen voordat het een fysieke CD is. En vervolgens ga jij die CD weer omzetten naar een ander digitaal bestand. Conversie op conversie op conversie... Alleen het begrip 'digitaal' zegt dus niets over de geluidskwaliteit. Ook niet vanaf een CD.

Vergelijk maar eens
Ik kan mij voorstellen dat 't zinloos lijkt een nummer online te kopen dat je al op CD hebt, maar je moet het voor de aardigheid 'ns doen (voorluisteren in iTMS kan uiteraard ook). Ik testte o.a. 'I Wish' van Stevie Wonder op die manier en het resultaat was wonderlijk. Letterlijk, in dit geval..! Remasteren kan hier ook nog een rol spelen. Vaak doet men dat er gelijk even bij als ze de muziek toch opnieuw moeten digitaliseren voor een online muziekwinkel. Steve Jobs heeft het tussen de regels door wel eens vermeld: voor de iTunes Music Store worden liedjes vanaf de oorspronkelijke moederbanden opnieuw overgezet naar een digitaal bestand. Da's bijna een één op één kopie van het orgineel dus. Daarom klinkt Stevie Wonder uit jouw CD-kast anders dan de Stevie Wonder uit de iTunes Music Store.

Tot slot
Stevie Wonder bij de ene online muziekwinkel of de andere maakt óók nog uit. Apple heeft met iTMS gekozen voor de AAC-bestandsstructuur op 128 kbps. Laat je niet bedonderen door bijvoorbeeld Countdownload.nl die in advertenties letterlijk beweren dat hun 192 kbps WMA's beter zijn dan de 128 kbps AAC van iTMS alléén omdat de bitrate hoger is. Volslagen nonsens: AAC en WMA zijn totaal verschillende bestandstypen. In het gunstigste geval voor WMA is de geluidskwaliteit vergelijkbaar. Maar die WMA vs. AAC-discussie (en welke bitrate) kun je het beste aan je eigen oren overlaten. Wist je trouwens dat die bij iedereen óók weer verschillend zijn..?

Goed stukje hé  
Wist ik allemaal niet dit ...

hier hoor ik best van op.


goed stuk ger!

Mij is opgevallen dat de "pre-emphasis" in digitaal audio niet altijd correct wordt toegepast. Hoewel het gebruik van pre-emphasis in aparte bitjes in een AES/EBU of SPDIF datastroom wordt aangegeven (ook op een CD), blijkt de pre-emphasis-correctie in PC's (en Mac?) vaak niet te worden uitgevoerd bij het rippen. Met als gevolg dat de lage tonen minder hard overkomen. Het lijkt minder "vol" te klinken meestal.

Tegenwoordig wordt pre-emphasis nauwelijks of helemaal niet gebruikt op CD's, maar in de begin periode behoorlijk vaak.

Bij de omroepen in Hilversum gebruiken we bewust ook geen pre-emphasis, juist omdat niet elk digitaal-audio apparaat hier mee kan omgaan.

[EDIT]
Pre-emphasis is het versterken van de hoge tonen bij de opname (A/D), om vervolgens bij weergave het omgekeerde te doen. Hierdoor vermindert het effect van kwantiseringsruis.

(Bewerkt door Powerbooky om 15:43, 4-03-2005)

Altijd leuk als Ger een middagje niks te doen heeft. Komt-ie weer met een zinvol stukkie...

Hahaha... Powerpooky: ik heb nou juist geprobeerd het in een beetje in normale taal te schrijven zodat iederéén het kan begrijpen. Begin jij over pre-emphasis, AES/EBU en SPDIF datastromen...



Ik weet niet hoe de Mac daar mee omgaat, maar het klopt wel wat je zegt. Alleen kan dat bij een uitzending bijgestuurd worden (al dan niet automatisch; levelling, compressor limiter etc.). Thuis in de CD-speler gebeurt dat niet als die de pre-emphasis correctie niet goed uitgevoerd wordt.

Doordat er voor iTMS gebruik wordt gemaakt van de orginele moederbanden heeft men dit probleem helemaal niet. Dus kan het inderdaad zo zijn dat je via iTMS keurig de volle klank hoort die je via de CD-speler van de stereo en (waarschijnlijk ook) met je Mac bij een normale CD zou kunnen missen.

[ Ger ]

  AMEN!!!!

Mijn complimenten Ger. Prima stukkie! Heel verhelderend (en goeie reclame voor de ITMS

Goed stukje. Had je eigenlijk iets dieper moeten uitwerken en publiceren in de volgende MacFreak magazine.

Kijk,
Dat moeten we nou meer meer hebben.
Kort, begrijpelijk en informatief.

Ga zo door, Ger!!!

Gmid om 16:12, 4-03-2005
Goed stukje. Had je eigenlijk iets dieper moeten uitwerken en publiceren in de volgende MacFreak magazine.

Deze info krijg je helemaal gratis. Kun je nagaan wat voor informatie je in het MacFreak Magazine allemaal aan zult treffen..!



[ Ger ]

Aardig leesvoer Ger. Het verschil tussen de iTMS kwaliteit en de cd in de kast kan natuurlijk - bij oude opnamen - te maken hebben met de regio. Ik heb cd's in de kast uit dezelfde periode waarbij duidelijk in Europa een andere master is gebruikt dan in Amerika.

Voor zover ik weet encoderen (en uploaden) labels en platenfirma's hun audio met iTunes Producer en gebruiken ze als bron een cd. Ik heb contacten met een klein label in de UK die steeds meer muziek via de iTMS beschikbaar maken. Ik zal hun eens vragen wat de bron is, de normale consumenten-cd of iets anders.

Het digitaal remasteren van oude zooi kan zeer goed zijn voor de oren. Met name de cd's uit begin jaren tachtig klinken nogal eens extreem slecht. In de afgelopen 2 jaar heb ik een aantal remasters gekocht (Cocteau Twins, Simple Minds, David Sylvian, Talk Talk, The Cure - allen 1979 - 1984) die echt vele malen beter klinken dan de oorspronkelijke cd-uitvoeringen.

SuperAudio/DVD Audio/5.1 Surround Sound uitvoeringen van Beatles, Pink Floyd, Dylan en Stones zou ik als echte fan (dat ben ik overigens miet van deze artiesten) NOOIT vertrouwen. Daar draait de industrie ons echt een loer (denk ik).

Ja..! Die 5.1-Surround-versie van ABBA..! Daar heb ik zó om moeten lachen..! Ze moeten mij écht uitleggen waarom muziek die voor stereo (onze twee oren) bedoeld is ineens omgezet is in 'surround'. Ik bedoel: het is als stereo opgenomen. En je kunt dan met de oorspronkelijke sporen-bestanden dan wel een een spoor of geluid vóór of achter in het geluidsbeeld mixen maar het is potdikkie nooit zo opgenomen of bedoeld..! Enne: sta jij bij een concert van Alan Parsons tússen het orkest..? De enige die 't ooit zo hoort is Alan Parsons zélf...

Als het nu écht surround is opgenomen hoor je mij hier niet over. Bij een concert-registratie op DVD krijg je wel écht het gevoel alsof je tussen het publiek staat. Maar dat is dan ook werkelijk surround geregistreerd: geen probleem dus. Het staat buiten kijf dat surround in het geval van film een énorme toegevoegde waarde heeft.

[ Ger ]

P.S: De CD 'The Nightfly' van Donal Fagen was de eerste CD die volledig digitaal opgenomen, gemixed  en gemasterd is. Het kón al wel goed gedaan worden in 1982...

ik hoor het verschil toch niet

5.1 Surround Sound vertrouw ik alleen als de muziek NU gemaakt is. De surround mix van de laatste cd van Bjork (Medulla) is prachtig... maar die dame en haar techneuten zaten hier ook bovenop en de opnamen zijn gestart met de intentie ze - naast stereo - ook als 5.1 uit te geven op DVD-A en SACD.

Ik weet dat Bjork ook aan het experimenteren is geweest om een speciale mix van de audio te maken die perfect klinkt voor hoofdtelefoon/iPod gebruik... dit liet ze eens los in een interview. Bjork is zowel Mac als iPod gebruiker.

Ik heb de vraag over de iTMS-bron overigens gepost aan de man die bij de Beggars Group o.a. verantwoordelijk is voor de legale downloads - en dus ook de iTMS-aanvoer. Ben benieuwd...

Missundaztood om 16:39, 4-03-2005
ik hoor het verschil toch niet

Men hoort het verschil vaak niet, Miss. Maar men ervaart het altijd...

Net zoiets als achter een Windows PC zitten of een Mac, eigenlijk...



[ Ger ]

Leuk stukje Ger (& Powerbooky)

Helder en heel duidelijk. Ook leuk om eens van andere hier te horen over Pre-Emp bitjes en AES/EBU!

Ik master zelf al jaren. En ben begonnen met een 1/4" volspoor 19/38 cm/s machine. Nog echt geleerd met de het mes en de plakkertjes. En daarna door de Urei buizen limiter heen en door de Equaliser van de mengtafel. Heerlijk toen het digitale Sony Betamax/ 601 setje er kwam. Eindelijk digitaal masteren, nou ja, opnemen dan.

Meestal gingen we voor het eindmasteren met onze eigen pre-master tape naar een mastering studio. Leuke tenten vaak (niet zo veel van in NL...), daar was echt aandacht besteed aan de akoestiek en afluistering, veelvuldig op Electrostatische luidsprekers. En dan allerlei exotische Equalisers en bv. de Lexixon 224 galm over je eigen mixen heen.

Goh, wat is er veel veranderd. We kunnen het nu fijn op de Mac met wat software, maar nog immer geldt: noodzaak: een paar goed getrainde oren, de juiste kennins van de juiste apparatuur en niet te vergeten de afluistering.

AAC is een wat uitgebreidere compressie manier dan MP3, wat dynamischer en niet al te maskerend. Je hoor goed dat bij dezelfde bitrate in vergelijk met MP3 de artefacts (tingeltjes in het hoog en bij zachte passages) bijna geheel onbreken.
En inderdaad is het voor de PLAMA's (Platenmaatschappijen) weer een kans om al het oude materiaal NOG een keer uit te brengen en geld te verdienen. Eerst op 78 toeren vinyl, daana 33,3 en 45, toen op compact cassette (wie kent dat nog, haha), de Compact Disc, zelfs op DCC en nu weer fijn opnieuw op Super Audio CD en DVD-V en straks weer op DVD-A en DVD-HD of DVD-BR. Fijn hoor, PLABA zijn...

Groet en zon, MMM.

Ger Nijkamp om 16:44, 4-03-2005


Men hoort het verschil vaak niet, Miss. Maar men ervaart het altijd...

aha, hier sluit ik me volmondig bij aan. Inderdaad muziek hoort me niet alleen maar beleeft men ook. Vandaar dan men het element 'ervaren' erbij moet betrekken.
Nou zal dat beleven met ipod en oordopjes zowieso wel niet erg tot zijn recht komen natuurlijk.

'k heb indertijd, bij de introduktie van de eerste minidisc systemen (eind jaren '80) al mijn vinyl platen op minidisc overgezet voor het comfort.
Maar wat een afname in 'warmte'. Zulk een koele 'kleurklank' plots bij de overstap van analoog naar digitaal.
Warmte kan men natuurlijk nier horen, evenmin als kleuren kunnen gehoord worden.
Tja, wat heeft taal toch zo zijn beperkingen.

Maar ervaren doet men dit wel. Al doet niet iedereen dit. Heeft natuurlijk ook met gewenning te maken...

(Bewerkt door boni om 17:16, 4-03-2005)

maakt mij niets uit of ik nou de CD in de installatie heb zitten of iTunes produceert wat geluidsgolven, zolang ik mijn muziek maar hoor. Voor de stilte hoef ik het niet te doen, want in dit gat is altijd wel wat te horen (meer dan in bv EHV)

Ger Nijkamp om 15:47, 4-03-2005
Hahaha... Powerpooky: ik heb nou juist geprobeerd het in een beetje in normale taal te schrijven zodat iederéén het kan begrijpen. Begin jij over pre-emphasis, AES/EBU en SPDIF datastromen...

Bwooaaahh... ben nou eenmaal een vakidioot.


...en ook ik had niks te doen vandaag.

We hebben ACC in de studio getest. Alleen bij zeer kritisch materiaal (Applause, fade-out) was het mogelijk om een verschil te horen tussen de 128 kB en AIFF. Op 160 kB was er dus in een zeer goede luisteromgeving praktisch geen verschil.
In contrast: elke vorm van MP-3 conversie is zelfs thuis onmiddelijk herkenbaar bij een AB vergelijking. Dit ligt voor een belangrijk deel aan het feit dat bij MP-3 het stereo beeld ge-encodeerd wordt en bij AAC links en rechts appart blijft.
Conclusie: MP-3 was geleden leuk om muziekbestandjes klein te maken voor verzending via internet om even te laten horen hoe een opname ongeveer gaat klinken, maar je moet het nooit gebruiken om naar mooie muziek te luisteren.

Ger Nijkamp om 16:27, 4-03-2005
P.S: De CD 'The Nightfly' van Donal Fagen was de eerste CD die volledig digitaal opgenomen, gemixed  en gemasterd is. Het kón al wel goed gedaan worden in 1982...

Ongelofelijk hoe goed (en up-to-date) die cd ook nu nog klinkt, zeker als je bedenkt dat ie al 23 jaar oud is.
Al kan ik me wel herrinneren dat een heleboel mensen (en muziekfreaks) toenderijd erg moesten wennen aan de strakke digitale ('steriele') sound van dat album...
Over 'I wish' gesproken : er is een leuke Stevie Wonder dvd waarop je kan zien hoe het album 'Songs in the key of life' gemaakt is : het gaat over zowel het componeren, het inspelen en het mixen van de songs. Erg leuk om zien en horen hoe al die partijtjes van 'I wish' over elkaar zijn gezet.

Hey Ger, ga even naar de ITMS en zoek op 'Wilhelmus'. Je vindt dan een track van het ensemble 'C'est Tout'.
Beluister de preview. Op de achtste seconden hoor je de cd (die Apple geript heeft) even ouderwets overslaan! Hoezo geremastered? Ik heb hier geen 0,99 euro voor over!

Ger Nijkamp om 15:01, 4-03-2005

Ik kan mij voorstellen dat 't zinloos lijkt een nummer online te kopen dat je al op CD hebt, maar je moet het voor de aardigheid 'ns doen (voorluisteren in iTMS kan uiteraard ook). Ik testte o.a. 'I Wish' van Stevie Wonder op die manier en het resultaat was wonderlijk.

Wonderlijk op wat voor een manier? Positief of negatief?

Kenneth B Done om 19:57, 4-03-2005
Hey Ger, ga even naar de ITMS en zoek op 'Wilhelmus'. Je vindt dan een track van het ensemble 'C'est Tout'.
Beluister de preview. Op de achtste seconden hoor je de cd (die Apple geript heeft) even ouderwets overslaan!

Hey Kenneth, 'even' overslaan..? Stuiteren bedoel je..! Inderdaad: dit is een regelrechte aanfluiter. Daar kan ik niks anders van maken dan het is. Knap trouwens dat je die hebt weten vinden..!

Het enige wat hier bij op te merken is, is dat Apple niet zélf de muziek digitaliseert. Met de grotere platenmaatschappijen werkt dat hele proces héél anders als met de kleinere, zelfstandige labels. Die hebben een speciaal programma om hun muziek te uploaden naar Apple. Die plaat van C'est Tout valt (waarschijnlijk) in die catagorie. Als dáár iemand gewoon een CD ript en die upload...

Voor alle duidelijkheid: ik ben géén vertegenwoordiger van Apple. Mijn bevindingen over de geluidskwaliteit zijn zuiver gebaseerd op een eigen onderzoek(je). Zoals ik al schreef in 't artikel: ga zelf je CD-kast maar 'ns na in vergelijk met de iTunes Music Store, dan hóór je die verschillen gewoon. En ja, er kán blijkbaar tussen al die duizenden nummers best ergens een rotte appel tussen zitten die niet op diezelfde manier behandeld is. Maar dat zegt niet dat voor andere nummers niet opgaat.

[ Ger ]

Oh ja, dat 'wonderlijke' is als positief beschreven: de iTMS versie was veel beter gedefiniëerd, helderder en bevatte veel minder grijs waardoor het geluidsbeeld veel beter tot z'n recht kwam dan op de CD. En dat ging op voor heel veel nummers.