Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst…

https://www.weertdegekste.nl/2023/01/apple-beloont-ikc-laar-voor-creatieve-inzet-ipads/

Ja, ongetwijfeld. Maar we mogen ons intussen ook afvragen of dit vrolijke beeldschermwerk niet de zoveelste bijdrage is aan de schrikbarende ontlezing in onderwijs en maatschappij. Het werken met iPads op school gaat voor veel leerlingen naadloos over op smartphonegebruik daarbuiten.

Let wel, ik heb dit niet onderzocht en het zal ook erg lastig zijn om de omgekeerde evenredigheid tussen toegenomen beeldschermgebruik en ouderwets lezen aan te tonen, maar onderwijsgevenden die al wat langer meedraaien, zullen beamen dat het één wel degelijk ten koste van het ander is gegaan.

We hebben lang gedacht dat het gebrek aan leesvaardigheid zou worden gecompenseerd door nieuwe digitale handigheid en je moet ook niet zeuren over de dingen die veranderen.

Maar er blijkt tóch iets te zijn met dat lezen. Het vergaren en doorgeven van kennis, het doorgronden van ingewikkelde concepten, argumenteren en overtuigen, kortom volwaardig deelnemen aan je cultuur - overal speelt de taal een hoofdrol.

De meesten hier weten hoe digitale voorzieningen als hulpmiddel ongeëvenaard zijn. De belangrijkste processor is echter nog steeds een goed getraind brein.

Bij deze reactie vraag ik me af of je het filmpje überhaupt bekeken hebt. Ik ben met je eens dat de afname van de leesvaardigheid en rekenvaardigheid zorgwekkend is, maar jouw algemene verhaal doet geen recht aan de inzet van deze school. Ik hoor en zie dat ze juist ook inzetten op lezen (in echte boeken) en schrijven (met een pen op papier). Het gaat natuurlijk om een goede balans en op een goede manier leren omgaan met moderne hulpmiddelen. Nieuwe tijden vragen ook nieuwe vaardigheden.

Ik heb het filmpje gezien, maar het zegt me niets. Naast het gegeven dat zo’n prijs voor het inzetten van de iPad deel uitmaakt van een businessmodel (de eerste helft), zien we een onderwijsmevrouw vertellen hoe creatief de kinderen aan de slag zijn met de iPad en dat er ‘heus’ nog ruimte is voor ouderwetse lessen. Waar hebben we dat meer gehoord? Ik meen bij Maurice de Hond en zijn iPadscholen.

Nou genereert dat geen bewijskracht, maar ik heb er tien jaar naast gestaan en gezien welke rol de iPad uiteindelijk speelt in de school. Leerlingen zetten hem over het algemeen niet in als handig hulpmiddel, maar geven zich over aan een proces waarbij de eigen breinactiviteit steeds meer verplaatst wordt naar die op het beeldscherm. Het gaat nóg interessanter worden als het gebruik van AI middels ChatGTP goed doordringt.

Kern van mijn betoog is: hoe meer beeldscherm in de klas, hoe minder eigen breinwerk.

...om over handschrift te zwijgen. Die zijn tegenwoordig dieptriest. Steeds meer kinderen gaan naar middelbare school met handschrift van een groep 5'er. De oma's en opa's van toen, die hadden echt mooie sierhandschrift. Wel was deze ontwikkeling al zichtbaar vanaf jaren 80, naar ik meen, ik ken geen veertiger met zo'n mooi ontwikkelde sierhandschrift. Maar nu is het echt triest gesteld...

Kern van mijn betoog is: hoe meer beeldscherm in de klas, hoe minder eigen breinwerk.

Dat lijkt me inmiddels een vaststaand feit. En juist het brein, en de organen die het brein voeden (oren, ogen etc.), en de handvaardigheid die door het brein wordt aangestuurd, dienen voortdurend getraind te worden. Vroeger stonden we met pijl en boog urenlang achter een boom, ogen en oren gespitst op een dier dat misschien naderde. Toen gebeurde dat zo.

Toen het levenspatroon veranderde, gebeurde dat (althans voor een deel van de bevolking) via lezen en schrijven. Maar inmiddels staat niemand meer met pijl en boog achter een boom, en wordt (met de hand) schrijven en (fatsoenlijke dingen, die enig begrip vergen) lezen bij brede lagen van de bevolking een steeds zeldzamere bezigheid. Terwijl het toch zo belangrijk is.

Voor wie in deze materie geïnteresseerd is: zie het zeer recente boekje van Erik Scherder, Hersenen willen lezen. Waarom lezen goed is voor je brein.

...om over handschrift te zwijgen … tegenwoordig dieptriest

Ik heb tientallen jaren lang handgeschreven tentamens van studenten moeten corrigeren, en dat was inderdaad geen onverdeeld genoegen. Maar het handschrift van de mannelijke studenten was gemiddeld duidelijk slechter dan dat van de vrouwelijke. Net als vaak hun studieprestaties. Meisjes of jonge vrouwen (althans degenen met wie ik te maken heb gehad) waren vaak diligenter, en preciezer.

Mijn moeder en schoonmoeder, allebei 94, hebben geen van beiden hoger onderwijs genoten. Maar ze schrijven allebei nog steeds met ferme, elegante, perfect leesbare hand. En hun Nederlands is eveneens perfect: de zinnen lopen uitstekend, en nergens staat een t of een d verkeerd. Kennelijk was een paar jaar ULO voldoende om dat te leren.

Mijn lieve wederhelft daarentegen heeft een onleesbaar handschrift. Vrucht van het Montessori-onderwijs dat ze genoten heeft, waar men de kinderen zich volstrekt vrij wilde laten ontwikkelen, en hen dus ook liet schrijven zoals het uitkwam.

Niet slecht, Puk, niet slecht! Kennelijk waren er ook Montessori-scholen waar je het wel leerde!

Ik heb een Macbook, maar ik ben de iPad eigenlijk pas echt gaan gebruiken toen ik er een Magic Keyboard bij kocht. Sterker nog: ik gebruik de iPad nu meer dan mijn Macbook (typ ik nu op een Macbook .

En even voortbordurende op de problematiek van het handschrift: die is in gang gezet door de invoering van de ballpoint.

In oude tijden schreef men met een ganzenveer of een vergelijkbaar instrument. Die was precies op een bepaalde manier van schrijven en vasthouden toegesneden: het instrument disciplineerde de hand. Voor de vulpen geldt/gold hetzelfde: ook een vulpen schrijft maar op één manier het beste. Maar voor iedereen ligt dat weer anders: een prettige vulpen en/of penpunt voor de een is dat absoluut niet voor de ander. Verder spelen ook andere dingen een rol: type inkt, aard en kwaliteit van het papier, enzovoort. Goed en prettig schrijven met een vulpen is maatwerk, maar daarom ook expressie van een bepaalde persoonlijkheid.

Een ballpoint daarentegen schrijft bijna altijd, hoe je hem ook vasthoudt en waar je ook op schrijft. En lekt normaalgesproken nooit. Dat is allemaal heel handig. Maar het is bepaald niet het beste instrument om een goed (dat wil zeggen regelmatig en goed leesbaar) handschrift te ontwikkelen.

Zelf heb ik nog leren schrijven met een kroontjespen, die ook maar op één manier goed schrijft. Later volgde de vulpen, en vervolgens ook bij mij de ballpoint. Maar een jaar of dertig geleden heb ik die vervangen door gelpennen, want die schrijven veel vloeiender. En een jaar of vijf geleden ben ik teruggekeerd naar de vulpen. Heerlijk; ik wens het iedereen toe.

Je brengt herinneringen bij me boven aan de tijd dat ik met een Parker vulpen schreef! Die zijn nog steeds te koop zie ik.

Misschien ken je Edsger Dijkstra, de bekendste Informaticus van Nederland. Hij heeft een hele verzameling notities, de EWD's, nagelaten. Een groot deel (vanaf #740 ongeveer) is handgeschreven.




VPRO documentaire

EDIT: paywalled link verwijderd.

Dijkstra had ook de 'gave' anderen tegen de schenen te stampen, getuige volgende quote van Alan Kay in "The computer revolution hasn't happened yet" (vanaf ca. 05:30):

Arrogance in computer science is measured in nano-Dijkstras.

@mcmt: Alan Kay heeft hier later nog het volgende over gezegd:

This quote keeps on showing up out of context. Edsger and I got along quite well. He loved to be the way he was and pushed it. His friend Bob Barton (the great genius of the B5000 design) was very similar in loving to push buttons and being very critical of the not-quite-a-field that we have. When the U of Utah faculty complained to Dave Evans about Barton, Evans said "We don't care if they're prima donnas as long as they can sing!" This was a general attitude back then.

Dijkstra was much more funny than annoying for anyone who had any sense of self. The two biggest problems in our not-quite-a-field were those who listened to him too carefully and those who didn't listen to him carefully enough. In any case, in the research and faculty worlds of the 60s -- where the funding from ARPA was very very different than funding is today -- consensus was not very important: really capable people explored without worrying so much about what others thought (this is hard to explain to people who've grown up in the intensely social and identity seeking world of the last 20 years or so).

His comment about OOP (a rather different kind of thing at Xerox PARC than what the term means today) did not bother any of us at all -- it was rather a compliment even (which was also not a big deal) for those of us who liked the way California worked in the 70s. His comments helped when they helped, and they mattered not at all when they didn't.

@puk: Parker is een zeer grote naam in de penwereld, met in de glorietijd overal fabrieken, tot in Argentinië en Colombia toe. De Parker 51 is een van de meest iconische pennen uit de vulpengeschiedenis; hèt luxecadeau bij uitstek. Zoals tegenwoordig iedereen een iPhone heeft, had zestig à zeventig jaar geleden iedereen een Parker 51, of een andere Parker. Maar inmiddels is Parker toch een beetje vergane glorie, voorbijgestreefd door talloze andere merken. Vernieuwende dingen brengt het merk al heel lang niet meer op de markt.

En Edsger Dijkstra was van 1930, zie ik. Voor die generatie was en bleef schrijven met de hand niet alleen de gewoonste zaak van de wereld, maar regelmatig de preferente manier van schrijven, ook toen er al lang en breed schrijfmachines bestonden. Mijn vader was ook van die generatie, en had weliswaar een schrijfmachine, maar raakte die zelden aan. Voor anderen gold hetzelfde. En ook ikzelf heb het werken met een schrijfmachine nooit een groot genoegen gevonden.

Wat is in een digitale samenleving nog het belang van een leesbaar handschrift? Deze manier van communiceren is volkomen achterhaald.

Sterker nog: wat is in de digitale samenleving überhaupt nog het nut van schrijfonderwijs? Je kunt kinderen toch ook leren de juiste toetsjes in te drukken?

Ik heb niet op een Montesorri gezeten en heb een vreselijk handschrift, zo erg dat ik hem zelf soms niet kan lezen.
Ik en de mensen met wie ik samenwerk zijn juist heel erg blij met de digitalisering van het schrift.

Waar we ons meer druk om zouden kunnen maken zijn de ogen van onze jongelingen. Die gaan er namelijk echt op achteruit, en dat is niet iets wat je even terugdraait met wat extra moeite en geduld.

De leerkracht op de EGO-basisschool van mijn jongens (beide 21 en 25 nu), bij de vraag wanneer onze kinderen nu eens leesbaar leerden schrijven; 'ze schrijven straks toch niet meer'.

Zelf heb ik nog leren schrijven met een inktpen en een vloeiblaadje achter een bankje met een ingebouwd ink-potje. Vanaf klas vier of zo ben ik heel eigenwijs 'los' gaan schrijven. Wat niet echt werd gewaardeerd.

Maar ook later heb ik altijd een beetje gevochten tegen het verschil in lezen en schrijven. Leer een kind met een lichte dyslexie maar eens de overeenkomst tussen de letters die gedrukt in de schoolboekjes staat, en de letters die je leert te schrijven. Dat is als Japans tegen Nederlands. En nog steeds is daar weinig connectie in te vinden in het het huidige onderwijs. Begin daar maar eens mee.

Sterker nog: wat is in de digitale samenleving überhaupt nog het nut van schrijfonderwijs? Je kunt kinderen toch ook leren de juiste toetsjes in te drukken?

wat is trouwens nog het nut van kunnen rekenen? op elke smartphone staat een rekenmachine.

Over dat schrijven met de hand is overigens wel het een en ander uitgezocht. Ik heb het niet meer paraat, maar meen me te herinneren dat het eigenhandig uitschrijven van bijvoorbeeld colleges, bevorderlijk is voor de informatieverwerking door de hersenen. Het motorische beïnvloedt cognitieve processen. Het heeft ook iets te maken met de vertraging waarmee schrijven met de hand noodzakelijkerwijze gepaard gaat, waardoor je toch langer bezig bent met het verwerken van de informatie die daardoor beter blijft hangen.

Tja, af en toe wil ik toch nog wel eens iets uit het hoofd kunnen uitrekenen. Dingetjes inschatten, dat doe je toch ook al gauw met de rekenkracht van je eigen brein?

Je moet begrijpen hoe je moet rekenen. Anders kan je niets met een rekenmachine. Net zoals je niets aan een toetsenbord hebt.
Een handschrift is wat anders.

Van Tweakersnet:

https://tweakers.net/nieuws/205614/nederlandse-docenten-denken-na-over-methodes-tegen-gebruik-chatgpt.html

Hoort eigenlijk bij ander draadje…

Je moet begrijpen hoe je moet rekenen.

+1 voor @Ziegler

wat is trouwens nog het nut van kunnen rekenen? op elke smartphone staat een rekenmachine.

Precies!

… meen me te herinneren dat het eigenhandig uitschrijven van bijvoorbeeld colleges, bevorderlijk is voor de informatieverwerking door de hersenen. Het motorische beïnvloedt cognitieve processen

En niet alleen het motorische. Bij de colleges die ik vroeger volgde, ging de informatieverstrekking door de docent vaak veel sneller dan ik ordelijk op kon schrijven. Dus moest ik me beperken tot sleutelbegrippen en telegramstijl. En vervolgens werkte ik dat dan thuis verder uit. En wel direct na college, want anders was ik de samenhang tussen alles wat ik in haast had opgekrabbeld vergeten. Arbeidsintensief, maar wel heel goed voor de verwerking van de stof. Daarvan leer je meer dan van een keurige samenvatting van een college, die sommige dienstvaardige docenten hun studenten tegenwoordig uitreiken.

Sterker nog: wat is in de digitale samenleving überhaupt nog het nut van schrijfonderwijs? Je kunt kinderen toch ook leren de juiste toetsjes in te drukken?

Bestelformulieren zijn soms ook nog steeds enkel handmatig te invullen. Je moet begrijpen hoe je je handtekening moet zetten wanneer je hypotheek afsluit. Dat is niet met een vinkje op een iPad gedrukt. Etc. Door een en ander te schrijven onthou je de zaken ook beter. En hoofdrekenen blijft wel erg handig. Dus. Gewoon dat onderwijs aanhouden, laat de hersens maar lekker kraken. De moderne apparaten en/of 4g/wifi vallen wel eens weg en dan moet je het maar kunnen. Mijn opmerking was alleen gericht op hoe lelijk het allemaal geworden is, dat verhaal over vulpen herken ik ook, ook mee geschreven. Het is inderdaad bij 'gewone volk' in vergetelheid geraakt, waaronder ik ook val.