ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 01:38   
geplaatst door: Bjorn Jansen
Ik heb een klein vraagje.

Ik ben gevraagd om een logo te ontwerpen voor een bepaald bedrijf.
Nu heb ik zelf wel een idee qua tarief maar ik vraag me af wat er zo gemiddeld gevraagd word voor het ontwerp van een logo.

Iemand die mij wat richtlijnen kan geven?
Ik kan ze op de BNO site niet vinden (ben geen lid)

1000x dank

ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 02:42    reactie #1
geplaatst door: macmotion
Hello Bjorn,

Tja om nou meteen het BNO tarief te gaan hanteren... Heeft meestal toch wel een rede waarom ontwepers van deze club zich zo'n bedrag mogen toekennen. Mijn vraag aan jouw is wat is jouw kwaliteit en voor wat voor een klant maak je het? Kijk IBM kan wel een BNO prijs met gemak betalen. Lokale slager om de hoe iets minder.
Graag wat meer info.

Ik zelf hanteer voor lokale klanten een tarief van € 55,– tot € 90,– en voor de grotere projecten tussen de €120,– en 170,– per uur. Meetsal maak je een prijs totaal waarin je je aantal uren schat. Probeer in te schaten wat jouw waarde is en wat voor waarde het moet hebben voor je klant.
Ondanks de vele jaren dat ik dit al doe.... HET BLIJFT MOEILIJK, zucht.

Succes met de offerte,
MAC

i live in my own world, but it's ok, they know me here (© feelgood & motion 2003)
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 07:28    reactie #2
geplaatst door: himac
Wat de "gek" ervoor over heeft, misschien!


:barf:

eMac 1.4Ghz - 200gb HD - Pioneer 108 16xDVD en 1Gb RAM
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 07:32    reactie #3
geplaatst door: Mr Briggs
€ 120 -  € 170 per uur ?!?!? Heb je wel werk dan.

Ik doe veel werk voor reclamebureau's. De gemiddelde uurprijs voor een DTPer varieert van 45 euro (Freelancer op lokatie) tot 80/90 euro voor een goede studio.

De copywriter en art-director zitten daar nog boven met een tarief van 90 tot 150 euro.

Iedereen die daarboven zit heeft waarschijnlijk geluk of behoort tot de beste creatievelingen op deze aardkloot. Want met het tarief van 120 euro zou ik de helft van het jaar op de bahama's zitten. ;-)

Dual G5-2.0 • 2,5 GB RAM • 160+250GB HD • Cinema Display 23" | Dual G5-1.8 • 2 GB RAM • 160 hd • Cinema Display 22" | MacBook Pro G5-1.83 • 1.5 GB RAM • 80 hd • 15" | iMac 2GHz Intel Core Duo
In het museum Dual G4 • Cube • iMac (Bondi, Lime, Ruby, Strawberry, Grape, Graphite, Tangerine, White) • iBook G3 • Apple Classic (diverse types) • Color Classic • eMate
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 08:41    reactie #4
geplaatst door: Pako
@macmotion: jij belt zeker ook de loodgieter om je fiets te laten repareren?
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 10:19    reactie #5
geplaatst door: Toco
hmm ik weet niet precies wat paco bedoelt, maar mr. briggs, als je naar www.engelsenpartners.nl gaat dan kan je daar een beetje kijken wat het e.e.a. gemiddels kost, dat is niet op cratief gebied, maar wel een aardige indicatie wat nu waarvoor gevraagd wordt.

En dan nog, het zijn idicatieve prijzen. Het hangt er heel erg vanaf hoelang je er mee bezig bent en wat je kwaliteiten zijn, wat voor logo moet het zijn, een kleur, meerdere kleuren, alleen cmyk, of gelijk pms erbij en hoe kritisch is de klant, hoe goed is zjin/haar briefing en het meest belangrijke hoe goed ben jij en hoe goed vindt de klant dat je bent..............

1 NAS wil ik niet, ik wil op NAS-1.
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 11:13    reactie #6
geplaatst door: CMYK
Op de reactie van Toco voortbordurend...
Ik zou altijd een iets-of-wat vast tarief rekenen voor het ontwerp van een logo (of een complete huisstijl). Als jij je dag niet hebt op het gebied van ontwerpen, vind ik niet dat je de klant moet laten betalen voor de uren dat jij naar je beeldscherm hebt zitten staren.
Aan de andere kant, als jij voorstel na voorstel meot maken, steeds een paar kleine aanpassingen etc. is het alleszins redelijk om de prijs te verhogen.
Wat ik meestal doe (met ontwerpen van sites) is op basis van een vast bedrag 3, 4 of 5 voostellen maken. De klant mag er dan een uitkiezen en laten uitwerken (of elementen uit ontwerp 1 gebruiken in ontw. 2 enzovoort).
Samen met de klant kom je zo tot een ontwerp.

Ik neem aan dat de klant eerder werk van je heeft gezien en jouw stijl hun aanstaat. Het is vervelend om er na een paar weken zwoegen achter te komen dat de klant geen van je ontwerpen mooi vindt en besluit de samenwerking te beëindigen (is mij ooit overkomen toen ik pas begonnen was, nu weet ik beter en stuur ze toch een rekening voor de gemaakte uren)...

Ik hoop dat je hier wat aan hebt...

(Bewerkt door CMYK om 11:14, 8-04-2004)

ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 11:28    reactie #7
geplaatst door: aryen
cmyk, 5 keuzes? 2 of 3 keuzes is al heel wat voor een klant
hoor, met 4 of 5 sla je ze lam.


bjorn, dat bepaalde bedrijf, kwam dat naar jou toe? omdat je
zo goed bent, of omdat ze denken: die bjorn is nog student,
en een aardige jongen, die zal wel 'niks kosten'...


plus, moet er nog naast het logo een soort van huisstijl komen?

lastige materie altijd. je bent er zo twee, drie dagen mee bezig
in je hoofd en op het scherm, maar om dat allemaal te
vertalen in geld is erg lastig. wat ik vaak doe is wat ik noem
de 'volendamse methode': jij bent metselaar en je helpt me met
mijn verbouwing, en als jij dan verbouwt help ik jou als timmerman
zijnde.

ach, vraag gewoon 200 euro. klaar.  :biggrin:

Elke dag muzikale connecties met de CoverX Muziekquiz op conxies.nl
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 12:14    reactie #8
geplaatst door: Pako
Wat ik bedoel is wat in eerdere posts ook wel naar voren komt: een logo is meer dan een logo, een logo alleen kun je geen huisstijl noemen. Een logo komt in diverse omgevingen voor, zw cmyk PMS, bestickerd, gedrukt, webtoepassingen. En dan heb ik het alleen nog maar over verschillende uitvoeringen (in kleur).

Daar moet je rekening mee houden, net zoals toepassing in een huisstijl. Dat vergt vakmanschap en vooral ook tijd.

Als een fietsenmaker €50 per uur verdient en je 2 dagen ontwerpt aan een logo, wat ik al niet eens veel vindt praat je dus al over 16 uur (reken ik overleg alvast even mee) maal €50 = €800
(ik denk dat je als ontwerper minimaal het uurtarief van een fietsenmaker mag vragen.)

Een bedrijf werkt jaren met een beeldmerk, dus dat is ook best geld waard.

Nou wil ik niet zeggen dat je in een lowbudget situatie altijd €800 moet vragen voor een logo, maar 'een logo' is niets... Een logo komt altijd voor in een omgeving en heeft met veel meer (rand)voorwaarden te maken dan puur het logo op zich.

En dat de BNO richtlijnen uitvaardigt is natuurlijk alleen maar goed in een wereld waarin professionele bureaus moeten concurreren met amateurs die voor €50 een logootje produceren.

Ik ben geen fietsenmaker, en ik breng mijn fiets dan ook naar een fietsenmaker om hem een beurt te laten geven omdat hij weet waar hij over praat. Zo wens ik ook op basis van mijn vakmanschap ingehuurd te worden voor het bepalen van een communicatieve koers van een bedrijf.

ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 12:16    reactie #9
geplaatst door: macmotion
@ Mr Briggs
Kijk ik werk niet als DTP-er maar als ontwerper. Vaak ook als freelancer voor andere studio's. En de klanten zijn geen kleine jongens... vandaar. En tja het is net wat de gek er voor geeft. Ik vindt het wel goed zo, soms geluk soms niet. € 170,– zit er niet vaak in hoor, maar het is een maximum wat je kunt vragen op dit moment... of je bent een goeroe in ontwerpland... dan mag het nog wel wat hoger zijn.

@ Pako
Oke... deze opmerking snap ik dus niet en snap ook niet wat voor verband dit houd met deze thread. Probeer zelf maar eens een bedrijf op te zetten, en al je zaken lasten en prive lasten keurig te betalen. Kom je er ook snel achter dat je echt niet voor € 30,– per uur moet gaan zitten beunen. Lijkt leuk, maar aan het einde van het jaar (1 april jaar er op) heb je je zelf er alleen maar mee... snaps? VANDAAR DUS DEZE TARIEVEN!

PS
Het is gewoon wat je vindt dat je waard bent, en wat de markt er van vindt. Als ik nu eens naar wat vrienden van mij kijk. Zij draaien wat plaatjes voor 2 tot 2,5 uur doen dit per week gemiddeld 4x per week en krijgen per sessie..... € 1700,– tot € 2300,– ex BTW. Tel uit je winst per week, nim platen in koop. Dus als jullie echt vallen over tarieven en op de wit strand willen zitten... WORDT DJ  :biggrin:

(Bewerkt door macmotion om 12:26, 8-04-2004)

i live in my own world, but it's ok, they know me here (© feelgood & motion 2003)
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 12:39    reactie #10
geplaatst door: Pako
@macmotion: dat is juist mijn punt: dat het geld kost om een ontwerp te maken en dat je ip principe niet moet gaan zitten beunen en dat een bedrijf daar de waarde van in moet schatten: ze laten hun bedrijfspand toch ook door een architect ontwerpen en door een aannemer bouwen in plaats van door tante Jannie van drie hg achter?
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 13:02    reactie #11
geplaatst door: macmotion
@ Pako
Ben het met je eens. Iedereen is dat wel eens denk ik. Alleen heeft iedereen zijn idee over waarde (lees geld) en de normen die er bij zitten denk ik. Een vriendin van mij begint net met haar bestaan als ontwerper. En ze is heel goed. Heeft al mooie klanten en mooi werk gemaakt. Alleen verklaarde ze me voor get voor de prijzen die we vroegen... maar na een half jaar is ze er achter dat het nu eenmaal zo is. Ze is behoorlijk misbruikt. En standpunt is, als men mij niet wil / kan betalen, er is altijd wle een andere gek die het voor minder doet. Ik heb mijn ideeen over mijn werk.

Dus voor Bjorn zou ik zeggen. Als het een klant is met wat geld op de bank en een bedrijf dat niet van 100% geleend geld in elkaar zit. Doe een prijsje van € 700,–. Ga er vanuit dat je toch wel een kleine 20 uur zoet zult zijn tot het eind producht druk klaar afgeleverd. Is toch nog per uur € 35,–. Gewoon doen. Het gaat al moeilijk in de grafische sector, doordat we met zijn alle als maar goedkoper en sneller moesten, waardoor een hoop goede over de kop zijn gegaan. Stel als min. € 30,– per uur!! Anders helpen we de markt net zoals 12 jaar geleden weer eens goed onderuit. Toen DTP de klok sloeg.

PS @ Pako
Snap wat je bedoelt, alleen plaats niet van die teksten als de eerste reactie. Slaat nergens op, en je haalt alleen maar verkeerde reacties op de hals.

Veel succes in de prijzenslag,
MAC

i live in my own world, but it's ok, they know me here (© feelgood & motion 2003)
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 15:43    reactie #12
geplaatst door: Mr Briggs
@ MacMotion

Breng mij eens in contact met je opdrachtgevers. Durf van mijzelf te beweren dat ik een heel snelle creatieve Macfreak ben. Werk ook vaker voor groter klanten (Unive, Europeesche, Rabobank, Nederlandse Skivereniging, Internationaal Bloembollen Centrum) Allen in opdracht van een landelijk Communicatiebureau.

Je kunt mij veel, zoniet heel veel wijs maken. Maar die 150-170 euro is echt skyhigh. Ik zou graag eens wat gemaakt werk van je willen waarbij deze absurde uurprijs betaald is. Want als ik dit tarief zou neerleggen bij de grote jongens (zelfs incidenteel) zit ik vanaf morgen werkeloos thuis. In mijn optiek hanteer je een tarief. Dan doet zo'n beetje iedere beroepsgroep. Een gaatje vullen bij de tandarts kost overal wel hetzelfde, zo ook die fietsenmaker en bakker verkoopt zijn brood ook niet voor 10 euro omdat ie de beste bakker van Nederland is. Er zijn gewoon grenzen.

Ben benieuwd.

Dual G5-2.0 • 2,5 GB RAM • 160+250GB HD • Cinema Display 23" | Dual G5-1.8 • 2 GB RAM • 160 hd • Cinema Display 22" | MacBook Pro G5-1.83 • 1.5 GB RAM • 80 hd • 15" | iMac 2GHz Intel Core Duo
In het museum Dual G4 • Cube • iMac (Bondi, Lime, Ruby, Strawberry, Grape, Graphite, Tangerine, White) • iBook G3 • Apple Classic (diverse types) • Color Classic • eMate
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 15:46    reactie #13
geplaatst door: Mr Briggs
Een kleine aanvulling van mijn gemaakt werk (ism Art en Copy in opdracht van Communicatiebureau)

Voor een uurtarief van 70 euro! (DTP)

Een voor die prijs moet ik dus ook nog mijn kantoor betalen. Als je van huis uit werkt is 45-50 euro al meer dan genoeg om te verdienen :-)

(Bewerkt door Mr Briggs om 15:47, 8-04-2004)

Dual G5-2.0 • 2,5 GB RAM • 160+250GB HD • Cinema Display 23" | Dual G5-1.8 • 2 GB RAM • 160 hd • Cinema Display 22" | MacBook Pro G5-1.83 • 1.5 GB RAM • 80 hd • 15" | iMac 2GHz Intel Core Duo
In het museum Dual G4 • Cube • iMac (Bondi, Lime, Ruby, Strawberry, Grape, Graphite, Tangerine, White) • iBook G3 • Apple Classic (diverse types) • Color Classic • eMate
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 15:56    reactie #14
geplaatst door: aryen
 :blink: (wauw, waar gaat deze discussie naar toe?)  :blink:

mr briggs, 3,4 jaar geleden werd 150,- nog wel eens
gevraagd voor (complexe) internet-achtige projecten. da's
wel veel, maar niet heel raar.

bovendien zegt macmotion dat te vragen als ontwerper, niet
als dtp'er.

ok

Elke dag muzikale connecties met de CoverX Muziekquiz op conxies.nl
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 16:14    reactie #15
geplaatst door: Bjorn Jansen
....ik vroeg alleen een richtlijn.....

hehe

ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 16:24    reactie #16
geplaatst door: macmotion
@ Bjorn
Probeer hem maar te filteren uit de discussie tussen mij en Mr Briggs. Zoals ik al zij in het begin, wat ben je waard en wat voor waarde hangt de klant eraan. Zoek een mooi bedrag uit, volgens mij hebben we je wel wat richting kunnen geven. Blijft een kwestie van eigen waarde vs markt waarde

suc6

@ Mr Briggs
Oke het hoogste tarief wat ik hanteer is voor bedrijven buiten dit land en valt onder de vormgevign voor videoprojecten en het ook het hele project realiseren. Ik doe dus wat meer dan alleen vormgeven. Vormgeven voor papier, maar ook heel voor voor tv / evenmenten, versta hieronder: decor, licht, beeld, geluid. En men heeft er wat meer geld voor over in deze sector. Normaal zit ik tussen de € 90 en € 120 te beunen. Ik wil er dan ook even bij stellen dat ik maar 2 à 3 dagen werk, voor de rest houd ik me bezig met mijn videokunst projecten en daar gaat nog al wat geld / tijd in zitten. Dus voor mij geen vette vakanties. Ik doe dingen die ik leuk vindt en wil niet stressen. En spek de staatskas een beetje  :sad:

Maar als ontwerp die beginend is mag je vindt ik makelijk € 75,– per uur rekenen. Je moet ergens beginnen, en de klant moet er maar aan wennen. Net zoals de taxi wet... instap is bijnan overal € 2,90, lager is er niet te vinden. Ik leer er mee te leven. En klanten moet ook begrijpen dat het iets kost. Ik vindt het altijd al vreselijk als ik een prijs krijg voor drukwerk en een andere drukker er nog wel onder wil gaan zitten voor me... Nee!!! Mag niet, want zo helpen we de laatste drukkers ook nog de WW in.

Ik hoop dat ik je zo wat meer uitleg heb kunnen geven. Ik doe niet veel, maar wa ik doe lever ik goed af, en altijd is men weer vol lof... ook al vindt ik het zelf soms nix. Vandaar dat is nu deze prijzen durf te vragen, men is te vreden. Enja als ik weet wat men soms verdient aan een event.... is mijn factuur nix bij alle andere kosten van het project.

Nog even over dat werken voor buro's. Heb ik in het begin ook gedaan voor beeldmanipulatie voor de verpakings industie. Het bedrijf vroeg aan de klant per uur ƒ 450,– en ik kreeg daarvoor ƒ 200,– leuke winst voor het buro. Oke speciale software waar je mee moet leren werken. Maar na een tijdje had ik zoiets van he dat kunnen we dus zelf ook wel. Dus dat een tijdje gedaan naast al het andere. Wel op de mac met Adobe en wat plug-ins... maar kreeg precis het zelfde resultaat als op de Barco Creator. Dus ja het lijkt veel wat je verdient voor een buro, maar als ik eens hoor wat sommige over de factuur van ons heen zetten... geld verdienen over andermans rug. Maarja zo gaat dat.

Greetz,
MAC

PS
En nu houd ik er over op mij zelf verdedigen  :biggrin:

(Bewerkt door macmotion om 16:27, 8-04-2004)

i live in my own world, but it's ok, they know me here (© feelgood & motion 2003)
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 18:51    reactie #17
geplaatst door: BertM
Leuke discussie. Omdat hier duidelijk een aantal profs aan het "woord" zijn even een vraagje tussendoor.

Bij wie liggen de rechten van het ontwerp??
Ik vraag dit om de volgende reden. Het bedrijf waar ik bij werk heeft een paar jaar geleden een nieuw logo (huisstijl vindt ik in dit geval een te groot woord) laten ontwerpen bij een proffesioneel buro. Nu is het zo dat dit buro claimt de rechten van het ontwerp te bezitten en alles waarop dit logo voortkomt moet nu via dit buro besteld worden (briefpapier, visitekaartjes etc..). Het gaat zelfs zover dat zij niet eens willen vertellen welk lettertype of kleurnummers zij gebruikt hebben.  Naar mijn idee is dit een zeer ongebruikelijke situatie!
reacties??

iMac 27" | MB Pro M2 14" |  iPhone 15 | iPhone SE 2022 | iPad Air5
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 18:58    reactie #18
geplaatst door: oogappel
Volgens mij is het hetzelfde als bij alle creatieve brouwsels; de rechten liggen bij de ontwerper, mits ze afgekocht zijn. Wanneer een ontwerper het ontwerp in loondienst van een bureau heeft gemaakt, ligt het recht bij het bureau.
ontwerp logo - tarief vraag
8 april 2004 - 20:26    reactie #19
geplaatst door: dewaard
In andere woorden: maak goede afspraken over auteursrecht. Een huisstijl en logo moet van jezelf zijn, want dat komt gewoon heel vaak terug. Bij het ontwerp van een website of folder maakt het weer minder uit en dan kun je ervoor kiezen om het auteursrecht bij het bureau te laten liggen.
ontwerp logo - tarief vraag
9 april 2004 - 06:59    reactie #20
geplaatst door: Mr Briggs
Zo is het bij mij ook geregeld. Maar doe niet zo heel moeilijk hoor ;-)
Dual G5-2.0 • 2,5 GB RAM • 160+250GB HD • Cinema Display 23" | Dual G5-1.8 • 2 GB RAM • 160 hd • Cinema Display 22" | MacBook Pro G5-1.83 • 1.5 GB RAM • 80 hd • 15" | iMac 2GHz Intel Core Duo
In het museum Dual G4 • Cube • iMac (Bondi, Lime, Ruby, Strawberry, Grape, Graphite, Tangerine, White) • iBook G3 • Apple Classic (diverse types) • Color Classic • eMate
ontwerp logo - tarief vraag
9 april 2004 - 12:09    reactie #21
geplaatst door: Balder
Dit is zo'n moeilijke discussie want een prijsbepaling hangt van 101 factoren af. Als je al wat bewezen hebt als ontwerper moet je niet voor 30€ /u gaan wroeten vind ik. 200€ voor een -goed- logo is al helemaal belachelijk. Vakwerk heeft nu eenmaal zijn prijs, dat is overal zo. het komt er alleen op neer het juiste evenwicht te vinden. In mijn ervaring win je de ene keer en verlies je de andere keer en moet je dat ergens incalculeren. Het leven zoals het is zeg maar :wink:

(Bewerkt door Balder om 12:10, 9-04-2004)

ontwerp logo - tarief vraag
27 april 2004 - 14:26    reactie #22
geplaatst door: AREXX
TIP

Ga naar het verre oosten .:biggrin:

DTP tarieven vanaf 15 USD, ze werken er 45 tot 50 uur per week en hebben maar 14 dagen vakantie per jaar IN TOTAAL. Ze zijn zeer goed opgeleid en spreken behoorlijk engels en ZE HEBBEN EEN HANDS ON MENTALITEIT. Geef ze een idee en ze hebben het uitgewerkt voor je het weet.

Vroeger ging alleen het domme productie werk naar het verre oosten maar nu kun je daar voor max. 30% van de (Europeese) kosten ook je artwork of R&D laten doen!

Wij hebben voor ons LOGO (made in Taiwan) 75 USD betaald (keuze uit 6 stuks).

Wij laten momenteel al ons artwork en drukwerk voor bijv. verpakking en manuals in het verre oosten maken en we zijn ERG tevereden over. Toen we een prijs bij nederlandese bedrijven aanvroegen kwammen ze met z'n drieen aanrijden. Een logo of verpakking wordt hier blijkbaar door een team van 3 personen ontwikkeld. Voordat De nederlandse bedrijven een offerte hadden gemaakt hadden de Taiwanezen de verpakking al bij de drukker liggen voor 20% van de Nederlandse offerte prijs! Blijkbaar een groot verschil in mentaliteit en arbeids ethos.

Ik denk dat de sky high tarieven die hier nu nog genoemd worden t.z.t. ook wel veel lager zullen worden.

Mvg,
AREXX

ontwerp logo - tarief vraag
27 april 2004 - 14:37    reactie #23
geplaatst door: fabio
no offense, maarreh.. geldt niet nog altijd het principe 'if you pay peanuts, you get monkeys'?  :music:

'kzal me verder nergens tegenaan bemoeien hoor  :happy:

ontwerp logo - tarief vraag
27 april 2004 - 14:46    reactie #24
geplaatst door: Balder
beste AREXX,

Wat een onzin, en dan maar klagen dat het economisch slecht gaat in eigen land zeker....
Ik hoop dat een en ander ironisch bedoeeld is in je post hierboven want wat kan mij dat schelen dat ze '45 tot 50 uur per week werken en maar 14 dagen vakantie per jaar IN TOTAAL'. Voor zo'n zaken hebben we bij ons vakbonden! The sky is the limit tegenwoordig maar er zijn nog andere dingen in het leven dan werken, iedereen kan zich iedere dag in de plooi werken maar wat levert je dat op na 50 jaar arbeid?

Begrijp me niet verkeerd, prijzenconcurrentie is goed maar het moet eerlijke concurrentie blijven, waar gaan we naartoe als je met zo'n lage loonkost landen moet concurreren? Er zijn genoeg bedrijven die hierdoor op de fles gaan (kijk maar in de textielsector enz).