16 jaar was ik, op school ging het  niet meer, ik was te opstandig, ging constant in discussie met leraren en die vonden mij dus lastig. Dan maar aan het werk en dat kon ik gelukkig. Leerling-lithograaf bij een grote drukkerij. Een aparte afdeling hadden ze daar voor de leerling-lithografen. Dat ging nog via het ouderwetse leerlingen-stelsel (snel weer invoeren). 4 dagen werken en 1 dag naar de grafische school. Op deze drukkerij was een aparte afdeling voor de leerling-lithografen, geleid door een oud-lithograaf. Geweldig was dat, deze leermeester was nog steen-lithograaf geweest, tekende sigarenbandjes in spiegelschrift op steen in 5 of 6 kleuren. Van hem leerden we precissie, het reproduceren. Teken dit maar na, maar wel exact, was je 2 dagen bezig met potlood nummer HD. Liet je dan trots aan hem zien.”Goed gedaan, Jan, maar kan beter”, waarop hij je bloed, zweet en tranen doormidden scheurde onder het motto van, “nog maar een keer”. Ondertussen verdiende je ook nog eens je Puchje (bromfiets) bijelkaar. Een jaar heb ik op dat bedrijfsschooltje doorgebracht met dat soort opdrachten. Moet je nagaan, met een man of 6, leeftijdsgenoten, goud waard. Na dat jaar gingen we naar de echte afdeling foto-lithografen en meedraaien in de productie. Scanners bestonden toen nog niet, laat staan iets digitaals. FC plaatjes werden toen nog vanaf dia of opzichtmodel via kleurfilters fotografisch gescheiden in het ons bekende CMYK, eerst in halftoon en daarna, ook fotografisch, gerasterd in betreffend raster (raster 48, 54, 60) naargelang de papiersoort en of druktechniek. Door al die fotografische bewerkingen en de tekortkomingen van de kleurfilters, kreeg men 4 kleur gescheiden films (CMYK) die zo afweken van het origineel dat dat geretoucheerd moest worden. Daar kwam dan de foto-lithograaf aan te pas. Moet je nagaan, het witste wit op zo’n kleurgescheiden plaatje bestond uit 20C, 20M, 20 Y en ook nog een punt zwart. Dat gingen wij dan terugetsen, met een soort nagellak dekkingen op die films maken die niet ge-ets mochten worden, met belichtingstechnieken naar negatief en weer positief omvang veranderen. Een kunstkalender maken die natuurgetrouw was voor “openbaar kunstbezit”, Pierre Jansen. Even googlen, een fenomeen die kunst uit de elitaire hoek haalde.

Jaren later, bijna de eerste die digitlale opmaak deed, op een monochroom-scherm, onvoorstelbaar, vrijstaanders maken op een uitgedraaid filmje, op je actieve lichttafel, een muis met 8 knoppen. Dit ga ik niet uitleggen. Kreeg wel echte spierballen van het wisselen van geheugenschrijven, 300 mb waren ze ongeveer, 10 kilo wogen ze wel, en recht in de driver (centrifuge) moesten ze. Miljoenen aanschaf voor mijn toenmalige werkgever.

Toen kwam Apple en ......

Mooi.