Puk1980 vroeg iets over het motto onderaan mijn berichten. Ik antwoordde per pm, omdat die kwestie (zoals puk zelf al aangaf) niets te maken had met het onderwerp van de desbetreffende discussie, en ik geen lang off-topic verhaal wilde gaan houden, waarvan ik vermoedde dat het verder geen mens zou interesseren.
Maar nu de kwestie onverwacht ook anderen blijkt te interesseren, hieronder de essentie van wat ik aan puk1980 schreef, maar iets gestructureerder, want dat waren wat vlugge krabbeltjes.
Het motto onderaan mijn berichten luidt:
I went there and came back
It was nothing special
The river at high tide
The mountain veiled by misty rain
Puk1980 vroeg: moeten de laatste twee regels niet in omgekeerde volgorde staan? En inderdaad, in Kenneth Cohens boek
The way of Qigong, p. 333, staan ze in omgekeerde volgorde. Maar blijkens een oude aantekening van mij citeert KC ze in een van zijn causerieën die ik op DVD heb in de volgorde die hierboven staat.
En die volgorde vind ik veel beter, in ritmische zin maar ook in conceptuele zin: eerst de blik op de gezwollen rivier die voorbij ruist, dan de blik omhoog naar de berg die oprijst achter een mistgordijn.
Dit gedichtje stamt uit de Zen-traditie. Het staat te boek als afkomstig uit de
Zenrin Kushu: een bloemlezing van teksten gebruikt door de Rinzai Zen-school, een van de drie stromingen in het Japanse boeddhisme. Maar de oorsprong is ongetwijfeld Chinees. Een duidelijke auteur en een precieze herkomst heeft dit soort gedichtjes meestal niet: ze werden in de monastieke traditie van generatie op generatie doorgegeven, vaak mondeling, en niet zonder bewuste of onbewuste aanpassingen; en hun oorsprong gaat schuil in de mist der tijden.
Verder is dit soort gedichtjes, naar experts verzekeren, in weerwil van hun ogenschijnlijke simpelheid vaak moeilijk te vertalen. Chinees en Japans zijn talen die qua structuur en expressiemiddelen ver van ons (Indo-)Europese taaluniversum afstaan, en die voor ons heel moeilijk te leren zijn. En dat geldt zeker voor klassiek Chinees en Japans. Een vertaler van dit soort teksten moet veel naar eigen inzicht interpreteren en invullen. Vandaar dat verschillende vertalingen van een en dezelfde tekst soms totaal anders zijn. Tegen deze achtergrond doet het er niet zoveel toe in welke volgorde de genoemde twee regels staan, ook al omdat de inhoud dezelfde blijft.
En waarom dit motto? Ach, het is maar Spielerei natuurlijk, en het is niet mijn levensmotto. Maar bijzonder treffend vind ik het contrast tussen de verzekering “nothing special” en hetgeen volgt; want dat is wel degelijk hoogst uitzonderlijk. Die voortruisende rivier, gezwollen door zware regenval of door smeltende sneeuw hoog in het bergland, en die berg die oprijst achter een mistgordijn gunnen degene die ze met de juiste ogen beziet heel even een blik op de oneindigheid, op de essentie der dingen. Het is maar een glimp, een vage glimp, maar toch ……
Maar zo lees
ik dit gedicht. Hoe zal een Zen-monnik die vijf of tien of vijftien eeuwen geleden teruggetrokken leefde in het bergland van China, iemand die dit soort teksten las en schreef, dit gedicht hebben geïnterpreteerd? Zo iemand had een totaal andere ervaringswereld en een totaal ander referentiekader dan wij. Wellicht interpreteerde hij zo’n tekst heel anders. Maar daarover kan alleen een expert in deze materie iets zinnigs zeggen. Belangrijk is dat overigens niet, in dit verband. Wij kunnen zo’n tekst interpreteren zoals het ons belieft; zolang we maar niet de pretentie hebben dat het de ‘juiste’, de ‘oorspronkelijke’, de ‘waarachtige’ interpretatie is.
De grote charme van dit soort teksten is voor mij gelegen in de boodschap die zij de goede verstaander aanreiken: de essentie der dingen is gelegen in het kleine en het gewone, niet in het zeldzame en uitzonderlijke. Iets lijkt onbelangrijk of alledaags, maar niettemin, maar
juist daarom draagt het de essentie der dingen in zich. Als je eraan gewend raakt de dingen zo te bezien, wordt het ogenschijnlijk belangrijke vaak heel triviaal, en wordt het leven uiteindelijk een stuk gemakkelijker.
Tot slot nog twee van dergelijke tekstjes, die ik ook aan puk1980 stuurde. Ze zijn genomen uit de bundel
The Mountain Poems of Stonehouse, translated and commentary by
Red Pine.
A hundred years slip by unnoticed
eighty-four thousand cares dissolve in stillness
a mountain image shimmers on sunlit water
snowflakes swirl above a glowing stove
Late autumn rain is all mist
tiger tracks appear in the moss
all last night the west wind blew
by dawn the leaves were up to the steps
Gast
